درمان سنگ کلیه مشکلی است که ممکن است برای هر کدام از ما اتفاق بیفتد. مشکلی که با درد فراوان همراه است و تا دفع کامل آن مجبورید که این درد را تحمل کنید. اما دلشوره ی اصلی بعد از دفع کامل سنگ شروع می شود و آن هم اینکه آیا قرار است دوباره درگیر این درد وحشتناک بشوید؟ چکار کنیم که دیگر سنگ کلیه نگیریم؟ آیا برای پیشگیری رژیم غذایی خاصی وجود دارد؟
سنگ های کلیه انواع مختلفی دارد و بعد از دفع سنگ و آنالیز آن می توان نوع آن را تشخیص داد ولی یکی از عمومی ترین نوع سنگ های کلیه از نوع اگزالات کلسیم است و ما در این مطلب می خواهیم در مورد این نوع سنگ کلیه صحبت کنیم.
سنگ کلیه اگزالات کلسیم چیست؟
سنگ اگزالات کلسیم یکی از عمومی ترین نوع سنگ های کلیه است و بیشتر از 80 درصد سنگ های کلیه از نوع کلسیمی هستند. اگزالات ترکیبی ضد مغذی است که در موادی همچون میوه ها، آجیل، سبزیجات، غلات، حبوبات، شکلات، چای، دانه ها و… وجود دارد. اگزالات به چند طریق ممکن است در بدن تشکیل شود:
- تشکیل مستقیم در بدن
- دریافت از طریق خوردن مواد غذایی
- به کمک ویتامین C که بعد از متابولیزه شدن به اگزالات تبدیل می شود
کلسیم را هم که مشخصا می دانید در لبنیات مختلف از جمله شیر، ماست، بستنی، پنیر و… وجود دارد.
اگزالات در چه غذاهایی است؟
مواد غذایی مختلفی هستند که در ساختار خودشان میزان بیشتری اگزالات دارند. باید دقت داشته باشید که بدنتان روزانه باید کمتر از 100 میلی گرم یا حتی 50 میلی گرم دریافت کند.
در ادامه به بعضی از این ترکیبات آشنا می شویم تا بتوانید برنامه غذایی روزانه تان را تنظیم کنید.
- اسفناج: 755 میلی گرم در نصف فنجان
- ریواس: 541 میلی گرم در نصف فنجان
- بادام: 122 میلی گرم در 22 عدد
- چغندر: 76 میلی گرم در نصف فنجان
- سویا: 27 تا 94 میلی گرم در 28 گرم
- سبوس گندم: 34 میلی گرم در سه چهارم فنجان
- پرتقال: 29 میلی گرم در هر میوه
- سیب زمینی: 28 میلی گرم در یک فنجان
- لوبیا: 10 تا 25 میلی گرم در نصف فنجان
- چای: 14 میلی گرم در یک فنجان
چه غذاهایی اگزالات کمی دارند؟
بر خلاف مواد غذایی که در بالا معرفی شد می توانید از مواد غذایی زیر استفاده کنید که میزان اگزالات کمتری دارند:
- موز: 3 میلی گرم در هر یک میوه
- گیلاس: 3 میلی گرم در یک فنجان
- انگور: 1 میلی گرم در یک فنجان
- هندوانه: 1 میلی گرم در هر برش
- خیار: 1 میلی گرم در یک چهارم وعده
- گل کلم: 1 میلی گرم در نصف فنجان پخته شده
- قارچ: کمتر از 1 میلی گرم در هر قارچ
- کلم: 1 میلی گرم در یک فنجان
- نخود فرنگی: 1 میلی گرم در نصف فنجان
- پنیر: کمتر از 1 میلی گرم در هر برش
- شیر: 1 میلی گرم در یک فنجان
- گوشت لخم: کمتر از 1 میلی گرم در هر 29 گرم
- ذرت: 1 میلی گرم در نصف فنجان
- برنج سفید: 4 میلی گرم در 1 فنجان پخته شده
- عسل: کمتر از 1 میلی گرم در 1 قاشق غذاخوری
چطور سنگ های اگزالات کلسیم در کلیه تشکیل می شود؟
نکته ی اول در این مورد مربوط به نیمی از افرادی است که مستعد به تشکیل سنگ هایی از نوع اگزالات کلسیم در کلیه خود هستند. این افراد از نظر ژنتیکی میزان سیترات در ادرار آنها کاهش می یابد. سیترات از جمله ترکیباتی است که در مرکبات وجود دارد و مانع تشکیل سنگ های اگزالاته می شود.
نکته دوم مربوط به استفاده نکردن ترکیبات حاوی اگزالات و کلسیم است که باعث می شود این دو ترکیب در کلیه ها با همدیگر ترکیب شده و بهتر است که افراد مستعد، اگزالات و کلسیم را به طور همزمان مصرف کنند تا آنها قبل از ورود به کلیه ها در روده بزرگ با هم ترکیب شده و مانع از تشکیل این نوع سنگ در کلیه ها شود. در واقع کلسیمی که بیش از نیاز بدن باشد و توسط استخوانها و عضلات جذب نشود برای دفع به کلیه ها منتقل می شود اما اگر میزان مایعات مصرفی کم باشد و این کلسیم در زمان مناسب دفع نشود همراه با اگزالات تبدیل به سنگ های کلیه می شود.
مدیریت اگزالات و کلسیم در درمان سنگ کلیه
همانطور که مشاهده کردید اگزالات و کلسیم در مواد غذایی بسیار مهمی وجود دارند و قرار نیست که هیچ کدام را به صورت کامل از رژیم غذایی حذف کنیم.
برای جلوگیری از تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم در کلیه نباید مصرف کلسیم را محدود کنید بلکه لازم است شما به صورت روزانه 1000 تا 1200 میلی گرم کلسیم دریافت کنید. این مقدار معادل 3 واحد لبنیات است و چون کلسیم در منابع غذایی دیگری به جز لبنیات وجود دارد بنابراین لازم است که روزانه حدود 2 واحد لبنیات برای تامین کلسیم بدن دریافت کنید. این مقدار معادل 2 لیوان شیر یا 4 لیوان دوغ، یا 90 گرم پنیر یا نصف لیوان کشک است. البته این تامین کلسیم نباید با استفاده از مکمل های حاوی ویتامین C انجام شود.
ترکیبات تشدید کننده تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیم
اولین نکته در مورد ترکیباتی که باعث تشدید تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می شود مصرف زیاد سدیم (که در نمک طعام وجود دارد) است. سدیم باعث نشت بیشتر کلسیم در ادرار می شود. بنابراین اگر استعداد تشکیل سنگ کلیه از نوع اگزالات کسیم دارید باید در مصرف سدیم احتیاط کنید.
از جمله مواد غذایی دیگری که باعث بالا رفتن احتمال تشکیل سنگ کلیه می شود مصرف پروتئین های حیوانی از جمله گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم مرغ است.
رژیم غذایی کم اگزالات برای درمان سنگ کلیه
به طور کلی اگر سابقه دفع سنگ کلیه دارید و نگرانید که مجددا با این مشکل روبرو شوید توصیه های زیر را جدی بگیرید و حتما در سبک زندگی تان رعایت کنید:
کاهش مصرف غذاهای پر اگزالات
همانطور که گفتیم اکثر موادی که در ساختارشان دارای اگزالات هستند برای بدن ضروری هستند و نباید مصرف آنها را به طور کامل قطع کرد.
افزایش مصرف کلسیم
وقتی که سطوح کلسیم در بدن پایین بیاید احتمال تولید سنگ های کلیه افزایش می یابد چرا که کلسیم می تواند در روده با اگزالات ترکیب شود و از جذب بیشتر اگزالات جلوگیری کند.
مایعات کافی بنوشید
لازم است که روزانه حداقل 4 تا 5 لیتر آب (7 تا 8 لیوان) بنوشید. نوشیدن آب کافی به دفع کلسیم مازاد کمک کرده و از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند. نوشیدن آب به اندازه کافی باعث می شود رسوبات ناشی از املاح و نمک های مختلف قبل از اینکه به هم متصل شوند و تشکیل سنگ های کلیه را بدهند از طریق ادرار دفع شوند. یادتان باشد که احساس تشنگی آخرین مرحله از کم آبی بدن است و زمانی به این مرحله می رسید که حدود 2 درصد از آب بدن را از دست داده باشید. پس قبل از اینکه احساس تشنگی کنید آب بنوشید. آنقدر آب بنوشید که رنگ ادرارتان بسیار روشن یا بی رنگ شود. اگر نوشیدن بیش از حد آب برایتان مشکل است می توانید آبمیوه طبیعی یا دمنوش ها را جایگزین قسمتی از آن بکنید ولی حواستان باشد که آب سیب و آب انگور را بیش از اندازه مصرف نکنید.
اجتناب از مصرف مکمل های ویتامین C
اگزالات محصول متابولیسم ویتامین C است و واضح است که با مصرف مکمل های این ویتامین با دست خودتان به سمت تشکیل سنگ های اگزالاتی پیش می روید.
اجتناب از مصرف پروتئین اضافی
از مصرف مواد پروتئینی بیش از حد معمول خودداری کنید.
کاهش مصرف سدیم
مصرف سدیم بیش از حد که در غذاهای فرآوری شده و آماده به وفور یافت می شود باعث افزایش کلسیم در ادرار می شود.
مدیریت تعریق بدن
وقتی که ورزش های سنگین انجام می دهید یا حتی در روزهای گرم تابستان قسمتی از آب دفعی بدن به جای کلیه ها از طریق تعریق دفع می شود و میزان ادرار تولیدی بدن کم می شود. این باعث می شود که مواد معدنی سنگ ساز در کلیه ها و مجاری ادراری رسوب می کنند. بنابراین لازم است که در چنین مواقعی آنقدر آب به بدن برسانید که در حالت سیراب باشید.
امیدواریم که هیچ وقت دچار مشکل سنگ کلیه نشوید اما اگر خدای نکرده دچار سنگ کلیه شدید این مقاله می تواند به شما کمک کند تا بهتر بتوانید این مشکل را مدیریت کنید. شما می توانید تجربیات خودتان در این زمینه را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
