قالی بافی – ابزار قالی بافی در شهرهای مختلف و با توجه به نوع قالی و دار آن متفاوت است. ممکن است یک ابزار قالی بافی با نام های متفاوتی شناخته بشود.
بساز و بفروش | بباف – قالی بافی یکی از کارهای هنری است که اگر یک بار انجام آن را تجربه کنید مثل یک حس دوست داشتنی در زمان های مختلف به سراغ تان می آید و شما را وسوسه می کند تا یک بار دیگر انگشتانتان را اسیر چله قالی کنید. اگر جزو آن دسته از افرادی هستید که هنوز این هنر عاشقانه را تجربه نکرده اید ما اینجاییم تا کمک کنیم که شما قدم به قدم به این زیبای دوست داشتنی برسید. اولین گام برای رفتن به سراغ قالی بافی این است که بدانید ابزار و لوازم مورد نیاز برای قالی بافی کدام است. خانم لیلا صبایی هنرمند عزیز و خبره در زمینه قالی بافی در این مقاله شما را با این ابزار بیشتر آشنا می کنند؛
ابزار قالی بافی چیست؟
ابزار قالی بافی همانطور که از اسمش پیداست وسایلی هستند که قالی باف با استفاده از آن ها می تواند قالی ببافد. این ابزار در مناطق مختلف کشور متنوع است و حتی ممکن است یک وسیله در شهرهای مختلف نام های متفاوتی داشته باشد.
اسامی ابزار قالی بافی
در این مقاله سعی می کنیم تا شما را با مهمترین ابزار و وسایل قالی بافی آشنا کنیم.
خامه (پرز، گوشت)
به نخی که برای بافت قالی استفاده می شود خامه می گویند. خامه از جنس پشم گوسفند است که بعد از تابیدن و رنگ آمیزی برای قالی بافی مورد استفاده قرار می گیرد. خامه بعد از رنگ آمیزی به صورت کلاف یا گلوله های توپی در می آید و در اختیار قالی باف ها قرار می گیرد.
خامه با گره خوردن به دور تار یا چله، بافت اصلی فرش را تشکیل می دهد. دو سر نخی که پس از گره زدن خامه، بر روی قالی ظاهر می شود، نقش قالی را به وجود می آورد و برای همین باید در انتخاب رنگ و نقشه قالی دقت و وسواس زیادی به خرج داد.
خامه دارای انواع متفاوتی است:
انواع خامه از نظر جنس:
- خامه پشمی
این خامه از نخ پشمی تهیه می شود و معمولا در بافت قسمت های مختلف فرش استفاده مورد استفاده قرار می گیرد. بهترین نوع خامه پشمی از پشم گوسفند زنده و مرغوب تهیه می شود. یادتان باشد که از پشم دباغی شده و کهنه و همچنین الیاف مصنوعی و سایر الیاف نامرغوب به هیچ وجه نباید به عنوان خامه پشمی استفاده کرد.
- خامه ابریشمی
این خامه از نخ ابریشمی تهیه می شود و معمولا به طور رایج در بافت نقشه های گل، برگ، شاخه ها، کادر گلها و… به کار می رود. اگر از خامه ابریشمی در بافت زمینه و کف قالی استفاده شود آن را قالی کف ابریشم می نامند و اگر در بافت گل، شاخه و برگ از خامه ابریشمی استفاده شود، آن را قالی گل ابریشم می نامند.
خامه ابریشمی نسبت به نخ چله دارای تاب کمتری است و مانند نخ پشمی، رنگرزی می شود. پرز ابریشمی با رنگهای گوناگونی از جمله: سفید، آبی، سبز روشن، صورتی و… رنگرزی می شود. پرز ابریشمی از ابریشم خالص و توسط نقاد یا تابنده آماده می شود و معمولا 12 یا 15 لا دارد.
- خامه پنبه ای
این خامه از نخ پنبه ای تهیه شده و گاهی (به ندرت) در لابلای پشم سفید و به طور غیرموجه در کار بافت مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از نخ پنبه ای اصلا درست نیست و نباید از آن به عنوان خامه استفاده کرد زیرا نخ پنبه ای به جهت ویژگی های الیاف آن، استحکام و مقاومت کمتری در برابر پا خوردن و ضربه خوردن دارد و فاقد حالت ارتجاعی، رنگ پذیری، جعد و چربی است.
چاقو (کاردک، پاکی، تیغ)
چاقو برای بریدن خامه بعد از گره زدن به کار می رود و عموماً دارای دو مدل متفاوت است:
مدل معمولی چاقو
این مدل چاقو بیشتر در بافت قالی های فارسی باف مورد استفاده قرار می گیرد و کار آن بریدن خامه بعد از گره زدن بر روی چله است.
قلاب
قلاب وسیله ای کارد مانند با نوکی شبیه قلاب است و قالی باف برای جلو کشیدن تار و گره زدن خامه و همچنین بیرون کشیدن خامه از لابلای تارها از آن کمک می گیرد و با لبه کارد مانند آن بخش اضافی خامه را از کلاف جدا می کند.
این وسیله که به آن «قلاب تبریزی» هم می گویند در مناطقی که قالی به سبک ترکی بافته می شود به کار می رود. در مناطق فارسی باف عمل گره زدن خامه روی تارهای چله به وسیله انگشتان دست انجام می شود که این روش باعث بروز عوارضی برای چشمها و نوک انگشت های دست می شود.
شانه (دفه)
از شانه یا دفه برای کوبیدن پودها استفاده می شود. این ابزار را در نقاط مختلف ایران با نام های مختلفی از جمله دفه، دفتین، شانه و کرکیت می شناسند و شانه ای که در بافت ترکی به کار می رود با شانه مورد استفاده در قالی های فارسی بافت متفاوت است.
یک شانه خوب برای استفاده در بافت قالی های فارسی بافت باید این ویژگی ها را داشته باشد:
- دندانه های آن تیز نباشد تا باعث بریدگی پودها و همچنین تارهای چله نشود.
- فاصله بین دندانه های شانه باید با فاصله موجود بین تارهای چله متناسب باشد.
- شانه باید از نظر وزن متناسب با رج شمار فرش باشد،.
- بهتر است دسته شانه از جنس چوب باشد و روی آن را با چرم پوشانده شود.
زمانی که می خواهید از شانه استفاده کنید باید آن را به شکلی در دستتان بگیرید که سنگینی آن روی مچ دست شما قرار بگیرد.
تفاوت شانه فارسی باف و ترکی در این است که در شانه های فارسی باف دندانه های شانه موازی هم هستند در حالی که در شانه های ترکی دندانه ها با زاویه کمی از یک طرف به یکدیگر متصل هستند. همچنین تعداد دندانه ها در شانه ترکی کمتر از نوع فارسی باف است.
قیچی
قیچی وسیله ای است که برای چیدن اضافات خامه و پرزهای بلند روی قالی استفاده می شود. پس از این که یک یا چند رج بافتید، خواب خامه ها را به وسیله شانه تنظیم کرده و پرزهای بلند را به وسیله قیچی می چینید. کاربرد دیگر قیچی برای زمانی است که دار قالی را پایین می آورید؛ در این مرحله با استفاده از قیچی پشت قالی را با چیدن گره های اضافی و… تمیز می کنید.
سیخ پودکشی
وسیله فلزی به عرض حدود 2 سانتیمتر و طول 50 تا 70 سانتیمتر است. با راندن و قرار دادن سیخ پودکشی از میان تارهای چله، به وسیله نوک قلاب مانند آن، پود (القاچ یا ارقاچ) را گرفته و بر روی رج بافته شده می کشند. در خیلی از شهرها این کار با استفاده از دست ها انجام می شود و قالی باف بعد از این که یک رج را بافت دستانش را بین تارهای چله کرده و با دست دیگرش پود را می گیرد. البته این کار قلق هایی دارد که در مقاله های آموزش قالی بافی به شما آموزش خواهیم داد.
قشو (شانه، اره)
ابزاری فلزی و کوتاه و پهن شبیه به اره است. قالیبافان بعد از بافت یک رج، برای آن که پشم های اضافی را حذف کنند و گره ها به خوبی در جای خودشان قرار بگیرند (جا بیفتند) قشو را قبل از قیچی زنی از بیخ گره ها در جهت خواب فرش می کشند. این عمل علاوه بر جایگیری گره ها باعث ظرافت، صافی و یکنواختی قالی می شود.
قیمت ابزار قالیبافی
قیمت ابزار قالی بافی با توجه به شهر و زمان خرید این ابزار می تواند کمی متغیر باشد ولی با این حال این حدودی از قیمت ابزار قالیبافی است که ما توانستیم به دست بیاوریم»
- دفتین فارسی حدود 40 الی 60 هزار تومان
- دفتین ترکی حدود 11 الی 19 هزار تومان
- چاقوی دسته پلاستیکی حدود 2500 تومان
- چاقوی دسته چوبی حدود 5 هزار تومان
- قلاب تبریزی حدود 6 هزار تومان
- سیخ پودکشی حدود 3 الی 4 هزار تومان
- قشو حدود 3 هزار تومان
مرکز فروش ابزار قالی بافی
توی هر شهری مرکزی برای فروش ابزار قالیبافی وجود دارد که هنرمندان قالی باف ساکن در آن شهرها کاملا با آن مراکز آشنا هستند. این بخش از مقاله همان قسمتی است که شما هنرمندان عزیز ساکن در شهرهای مختلف به مرور زمان کمک خواهید کرد تا آن را تکمیل کنیم و اطلاعات مفیدی را در اختیار علاقمندان به این رشته زیبای هنری قرار دهیم.
خرید اینترنتی ابزار قالی بافی
در حال حاضر سایت های معتبر کمی برای خرید اینترنتی ابزار قالی بافی وجود دارد ولی امیدواریم که به زودی در همین سایت بساز و بفروش بتوانیم ابزار و وسایل قالی بافی را با بهترین کیفیت و کمترین قیمت و به کمک هنرمندان قالی باف ساکن در شهرهای مختلف در اختیار شما قرار بدهیم.
در این مقاله سعی کردیم شما را با ابزار قالی بافی آشنا کنیم. این مقاله به مرور زمان و به کمک هنرمندان قالی باف تکمیل خواهد شد.
سعی داریم به زودی پکیج هایی از ابزار قالیبافی را در سایت قرار بدهیم تا شما بتوانید این ابزار را به صورت اینترنتی خریداری کنید.
شما هم اگر در زمینه قالی بافی تخصص دارید و نقصی در این مقاله می بینید ما را در تکمیل آن یاری کنید.
