انواع چرم طبیعی را بهتر بشناسید

کار با چرم – انواع چرم طبیعی بسیار متفاوت است و هر کدام از انواع چرم طبیعی ویژگی های ساختاری منحصر به خودش را دارد و برای کار مشخصی کاربرد دارد.

بساز و بفروش | یاد بگیر – خیلی از آدم های اطراف ما هستند که وقتی با آن ها در مورد چرم و انواع آن صحبت می کنید اطلاعات جسته و گریخته ای را به شما می دهند و معتقدند که با همین اطلاعات می توان بهترین نوع چرم طبیعی را انتخاب کرد. ولی این اطلاعات دست و پا شکسته کجا و نظر یک نفر این کاره درباره انواع چرم طبیعی کجا؟! این مقاله حاصل تلاش خانم مریم رضایی یکی از زبده ترین هنرمندان در زمینه کار با چرم است که پیشنهاد می کنیم به هیچ وجه آن را از دست ندهید.

قبل از اینکه وارد بحث شناخت انواع چرمهای طبیعی شوید باید بدانید که شناخت روش تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

چرم طبیعی چیست؟

چرم از دباغی پوست خام حیوانات مختلفی از جمله گاو، گوسفند، مار و مارمولک، کوسه، کروکودیل ها، سوسمارها، شتر مرغ به دست می آید. به عبارت دیگر چرم سازی یا دباغی پوست، فن آماده سازی و پرداخت پوست حیوانات برای تبدیل آن به چرم است.

چرا چرم طبیعی را دباغی می کنند؟

پوستِ تازه، مرطوب، نرم و انعطاف پذیر است ولی مدتی از تازگی آن بگذرد فاسد خواهد شد و اگر رطوبت خودش را از دست بدهد سفت و شکنده می گردد. اگر پوست خشک شده را مرطوب کنیم باز هم طراوت اولیه را پیدا نمی کند بلکه بوی گندیدگی و تعفن خواهد گرفت. انجام دباغی بر روی پوست باعث می شود که این پوست حتی اگر رطوبتش را از دست داد باز هم نرمی  و لطافتش از بین نرود و با جذب مجدد رطوب بوی تعفن نگیرد و فاسد هم نشود.

روش های مختلف دباغی چرم

چرم به دو روش دستی (سنتی) و ماشینی (صنعتی) دباغی می شود. اگر چرم دباغی شده به روش دستی اصیل و مرغوب را با چرم دباغی شده به روش ماشینی مقایسه کنید می بینید که چرم دستی به علت طولانی بودن مدت عمل آوری و استفاده از مازوج و آرد جو در دباغی آن، نسبت به چرم ماشینی دارای کیفیت بسیار بالاتری است.

تقسیم بندی چرم طبیعی دباغی شده

چرم طبیعی گیاهی

چرمی است که دباغی آن با استفاده از قسمت های مختلف گیاهان و مواد و روغن های حیوانی صورت می گیرد. این گونه از چرم ها به علت نوع دباغی که بر روی آن ها  صورت می گیرد بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارد و در اثر تماس با پوست انسان هیچگونه عوارضی ایجاد نمی کند. به همین دلیل این گونه دباغی از بهترین نوع دباغی چرم محسوب می شود.

چرم کرومی

چرمی که مواد اصلی در دباغی آن بر پایه کروم است. بر روی سطح (رویه) بعضی از چرم های کرومی که رویه نامرغوبی دارند طرح هایی به صورت مصنوعی چاپ می کنند تا عیوب ظاهری چرم دباغی شده را بپوشانند؛ به این نوع از چرم ها «چرم جیر کرومی چاپی» می گویند. البته امروزه برای جذاب تر شدن هر چه بیشتر چرم، بر روی بسیاری از چرم ها خصوصاً چرم های ساده طرح هایی چاپ می کنند.

چرم جیر

چرم جیر از پوست بز و گوساله تهیه می شود و طی فرایند خاصی، رخ آن را پردازش می کنند و سطح گوشتی آن را به صورت مخمل در می آورند. از این نوع چرم ها بیشتر به عنوان آستر در داخل دیگر محصولات استفاده می شود.

چرم اشبالت

چرمی است شبیه جیر که از ورقه ورقه کردن چرم های ضخیم به دست می آید. چرم اشبالت از نظر درجه بندی کیفی در درجه پایین تری نسبت به چرم جیر قرار دارد.

تفاوت ظاهری چرم جیر با چرم اشبالت در پرزدار بودن لایه داخلی آن، رخ دار بودنش و لطافت بالای آن است.

چرم نبوک

چرم نبوک مانند چرم های جیر و اشبالت دارای رخ مخملی است. چرم نبوک با توجه به ظرافتی که در پرداخت آن به کار می رود سطح لطیفی دارد.

چرم ورنی

چرمی است که از پوست گوساله و گاهی از پوست بز تهیه می شود. برای پوشش چرم ورنی از لاک خاصی استفاده می شود و به همین دلیل این نوع چرم، ظاهر براقی است.

خواص پوست برخی از جانوران

هر چند بیشتر چرم های مورد نیاز از پوست حیواناتی مثل گاو و گوسفند (به دلیل فراوانی و دسترس بودن) تهیه می شود ولی حیوانات، جانوران و پرندگان بسیاری از جمله شتر مرغ، کانگورو، مار، مارمولک، سوسمار، کروکودیل و… هستند که می توان از پوست آن ها به عنوان چرم استفاده کرد و با توجه به اینکه پوست هر یک از جانداران دارای خواص ویژه ای است پوست هر یک از آن ها برای تهیه محصولات خاصی به کار می رود. در ادامه به بررسی بعضی از ویژگی های پوست حیوانات مختلف می پردازیم:

چرم مار و مارمولک

پوست مار و مارمولک هر چند از نظر ضخامت نازک است ولی استحکام و دوام بسیار بالایی دارد. هر چه باشد باید بدن جانور خزنده را در برابر این همه ساییدگی محافظت کند! پوست این جانوران ترک نمی خورد و دچار آبرفتگی و کشیدگی نمی شود. پوست این جانوران جزو پوست های گران قیمت است و حتی پوست مارمولک از پوست مار هم بسیار گران تر است.

چرم کروکودیل و سوسمار

پوست این حیوانات به خاطر نقش های زیبایی که دارند بسیار باارزش هستند. شهرت این پوست ها به اندازه ای است که اخیراً با ایجاد این نقش ها به صورت مصنوعی و توسط پرس های فولادی بر روی چرم های گاوی، مشابه تقلبی آن را می سازند که به آن «چرم کرومی چاپی» می گویند. از این پوست برای تهیه چمدان، کیف و کفش های زنانه مرغوب (درجه یک) استفاده می شود.

چرم کانگورو

از میان حیوانات مختلف، پوست کانگورو (کانگورو والابی) یکی از پوست های مناسب برای تهیه روکش (رویه) کفش است. چرم تهیه شده از این پوست در مقایسه با دیگر چرم ها از استحکام بالایی برخوردار بوده و هیچگاه ترک بر نمی دارد و پاره نمی شود.

چرم شترمرغ

شترمرغ از معدود پرنده هایی است که پوست بسیار سخت و محکمی دارد و چرمی که از این پوست تهیه می شود بسیار مرغوب است. از پوست شترمرغ برای تهیه کیف، کفش و چمدان استفاده می شود.

انواع چرم طبیعی موجود در بازار

چرم هایی که از نظر حجم بیشتری از تقاضای بازار به آن ها اختصاص دارد از این قرار هستند:

چرم طبیعی گاوی و گوساله ای

این چرم ها الیاف متراکمی دارند و به همین دلیل از مقاومت بالایی برخوردارند. سطح آنها صاف و اصطلاحاً بدون گرین است (گرین یا فول گرین چرمی است که لایه لایه نشده و رویه یا رخ آن که محل رویش مو یا پشم حیوان است ساییده نشده باشد).

چرم گاوی به صورت نرم و خشک و در ضخامت های مختلف تهیه می شود و بیشتر برای تهیه کیف، لباس، دستکش و… مورد استفاده قرار می گیرد.

چرم گاوی میلینگ

نوعی از چرم گاوی است که دارای رویه ای لطیف و متراکم است. تراکم این چرم باعث می شود که آب کمتری به آن جذب شود. این چرم همچنین دارای مغز فشرده ای است که رنگ آن معمولا با رنگ رویه چرم یکسان است. از این چرم بیشتر در تهیه کیف، روکش مبلمان و در صورت نازک بودن جهت تهیه لباس استفاده می شود.

چرم گاوی خود رنگ

این نوع چرم دارای سطح و مغز متخلخلی (دارای خلل و فرج بسیار) است که همین امر موجب عدم مقاومت آن در مقابل آب شده و میزان آب زیادی را جذب می کند. این نوع چرم معمولا به رنگ های زرد اُکر (رنگ خردلی از ترکیب رنگ های زرد، سفید و قهوه ای) تا نارنجی و قهوه ای در بازار وجود دارد. از این چرم بیشتر در تهیه روکش قنداق تفنگ، قطار فشنگ، زین اسب و همچنین هنر سوخت روی چرم استفاده می شود.

چرم گاوی نبوک

نوعی از چرم گاوی با رخ مخملی است که با ظرافت پرداخت شده است.

چرم گاومیش

این چرم که ضخیم تر از چرم گاوی است جهت تهیه چمدان، کمربند، جلد قنداق تفنگ، زین اسب و… مورد استفاده قرار می گیرد.

چرم زیره و کفی

این چرم که از گاو یا گاومیش تهیه می شود برای ساخت زیره و کفی کفش، پاپوش و گیوه به کار می رود. البته امروزه برای تهیه این کفی ها از چرم بزی ضخیم هم استفاده می کنند.

چرم شرانگ

شرانگ نام یک نوع چاپ (نقش) و به شکل منقوط است که از آن بیشتر بر روی چرم های گاوی استفاده می کنند.

چرم طبیعی گوسفندی و بره ای

تراکم الیاف این چرمها نسبت به بقیه چرم ها کمتر است و به همین دلیل مقاومت چرم های گاوی و گوساله ای را ندارد. سطح این چرم مانند سطح چرم گاوی صاف است و با توجه به لطافت و سبکی که این چرم ها دارند از آنها بیشتر در تهیه کیف، لباس و کفش استفاده می شود.

چرم گوسفندی لباسی

چرم گوسفندی لباسی بسیار لطیف و نازک است که جهت تهیه لباس و دستکش از آن استفاده می شود.در زمان های قدیم به چرم گوسفندی «چرم میشن» می گفتند.

چرم بزی

تراکم الیاف چرم بزی از چرم گاوی بیشتر است و دارای مقاومت خوبی است. با توجه به وضوح رویش محل مو بر روی چرم بزی این چرم را به راحتی می توان از انواع دیگر چرم تشخیص داد. چرم بزی نسبت به سایر چرم ها انعطاف پذیرتر و سبکتر است. این چرم در دو نوع نرم و خشک تهیه می شود و از آن برای تهیه کیف و کفش زنانه استفاده می کنند.

چرم بزی گیاهی (نقاشی)

این نوع چرم که تنها مراحل اولیه رنگرزی بر روی آن صورت می گیرد از مرغوبیت چندان مناسبی برخوردار نیست. از این نوع چرم بیشتر برای آستری کفش و کیف استفاده می شود. البته در هنرهایی مثل نقاشی و خطاطی روی چرم از این نوع چرم استفاده می شود. این چرم در بازار به رنگ های کرم و اُکر یافت می شود.

اشبالت

اشبالت که از لایه لایه کردن چرم های ضخیم به دست می آید دارای سطحی پرزدار است. رنگ اشبالت باید یکدست و به اصطلاح مغزرنگ باشد (یعنی تمام سطح و عمق آن رنگ شده باشد). چون اشبالت پس از محل برش سطح آن سمباده می خورد لذا حتما باید یکدست و صاف سمباده خورده باشد. بعضی اشبالت ها که دارای مغز سبک هستند از نظر استقامت بسیار ضعیف اند. از اشبالت اغلب برای تهیه کیف و کفش استفاده می شود.

یکی از نقاط ضعف چرم اشبالت این است که به دلیل پرزدار بودن سریعتر خاک را به خود می گیرد.

چرم اشبالت گاوی

این نوع چرم مانند چرم نبوک دارای رخی مخملی اما با ظرافتی کمتر است. این چرم از ورقه ورقه کردن چرم های ضخیم گاوی به دست می آید. در حقیقت چرم اشبالت از لایه داخلی و لایه میانی چرم گاو تهیه می شود.

چرم اشبالت بزی

این چرم همانند اشبالت گاوی است با این تفاوت که از نظر ضخامت نازکتر و از نظر اندازه کوچکتر است و کمتر در بازار یافت می شود.

چرم چاپی

چرم چاپی چرمی است که پس از مرحله اتمام مرحله دباغی با عبور دادن آن از زیر غلطک های خاصی که دارای نقوش (برجستگی و فرورفتگی) مختلف است بر روی سطح آن طرح هایی به وجود می آید. طرح هایی که معمولا بر روی سطح این چرم ایجاد می شود عبارتند از شرانگ، فلوتر، بوفالو، فلاور، لیزارت، کرگدنی، پیتون و…

البته گاهی وقت ها روی چرم ورنی هم این نقش ها را می زنند که به آن ها چرم ورنی چاپدار می گویند.

انواع آستر چرم طبیعی

آسترها به دو صورت طبیعی و مصنوعی در بازار وجود دارند.

آسترهای مصنوعی

مانند اشبالت مصنوعی، سوزنی، جیر، پارچه ای و… که به صورت طاقه ای (متری) در بازار موجود است.

آسترهای طبیعی

مانند اشبالت طبیعی (از نوع نازک)، چرم بز و گوسفند و جیر.

اصطلاحات چرم سازی

چرم شبرو (چرم کفاشی)

شبرو چرم گاوی است که در تهیه رویه کفش مورد استفاده قرار می گیرد. اصطلاح شبرو بیشتر در صنعت کفش و بین کفاشان رواج دارد.

چرم ممتاز

چرم ممتاز چرم بزی است که علاوه بر دارا بودن ضخامت بالای 1 میلیمتر، میانگین فوت آن بیش از 7.75 پا باشد.

فول گرین

به چرم هایی که آثار رد مو (گرین) در آن ها از بین نرفته و قابل مشاهده باشد فول گرین می گویند.

قیمت چرم طبیعی

قیمت چرم طبیعی به موارد زیر بستگی دارد:

• نوع دباغی صورت گرفته بر روی چرم
• مواد استفاده شده در دباغی
• عملیات تکمیلی که بر روی چرم صورت گرفته
• اندازه سورت بندی چرم
• نوع حیوان (مثلا چرم بز و گوسفند نسبت به گاو و شتر مرغ ارزانتر است)

سعی کردیم توی این مقاله انواع چرم طبیعی را به طور کامل به شما معرفی کنیم. اگر سوال یا نظری درباره این مقاله دارید حتما در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.

با بساز و بفروش همراه باشید تا با آموزش نصب پرچ ساده روی چرم شما را وارد دنیای کار با چرم بکنیم.